Καλό μήνα και καλό φθινόπωρο!

Η ψυχή των ανθρώπων - φαντασμάτων

Γυρεύοντας μια πρόφαση, τώρα στο τέλος της χρονιάς, για να μιλήσω για βιβλία και ανθρώπους, ηλικιωμένους και νεότερους, επιχείρησα μια αντιστοίχιση ανάμεσα στους τρεις παράγοντες που συμβάλλουν στη συμπαράσταση των ανθρώπων της τρίτης (;) ηλικίας, δηλαδή, το ίδρυμα (οίκος ευγηρίας), οι ίδιοι οι εξυπηρετούμενοι και το νοσηλευτικό προσωπικό, σε σχέση με τρία κείμενα: της Nellie Bly, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Μανόλη Κορρέ, αντίστοιχα. 

Το ίδρυμα (Μανόλης Κορρές)
Ο οίκος ευγηρίας (συνήθως ένα ιδιωτικό ίδρυμα) είναι ένας θεσμός που έρχεται να συμπληρώσει την ανυπαρξία ανάλογων δημόσιων ιδρυμάτων φιλοξενίας και ιατρικής παρακολούθησης των ηλικιωμένων. Είναι αναπόφευκτο, όπως συμβαίνει άλλωστε σε όλες τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, στις επιδιώξεις του ιδρύματος να προέχει το κέρδος και οι ηλικιωμένοι φιλοξενούμενοι να αντιμετωπίζονται σαν ενοχλητικοί επισκέπτες που ήρθαν απρόσκλητοι σε μια γιορτή και επιμένουν να γίνουν δεκτοί ως επίσημοι καλεσμένοι. Το προσωπικό σε αναλογία ένας/μία νοσοκόμος για 40 νοσηλευόμενους κάνει υπεράνθρωπες προσπάθειες να εξυπηρετήσει τους ανθρώπους. 
Οι ηλικιωμένοι ένοικοι (Νίκος Εγγονόπουλος)
Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωτικά και γερασμένοι. Όσοι δεν πάσχουν από άνοια και έχουν μόνο κινητικά προβλήματα μπορούν να συνεννοηθούν με το νοσηλευτικό προσωπικό και τους συγγενείς και φίλους που τους επισκέπτονται. Έχουν ευφυΐα, χιούμορ και οξύτατη αντίληψη και όλα αυτά τα χαρίσματα βγαίνουν στην επιφάνεια, εφόσον οι γύρω δείχνουν το ανάλογο ενδιαφέρον γι αυτούς.
Αν οι άλλοι αδιαφορούν γι αυτούς, κλείνονται βαθμιαία και σταθερά στον εαυτό τους και μετατρέπονται σε λίγο καιρό σε ανθρώπινες ψυχές - φαντάσματα που υπάρχουν αλλά δεν ζουν.
Η υπηρέτρια (Nellie Bly)
Αναζητώντας -υποτίθεται- εργασία υπηρέτριας σε γραφεία ευρέσεως εργασίας η πρωταγωνίστρια του αφηγήματος  περιγράφει με χαριτωμένο τρόπο τι σκέφτεται, πως ενεργεί και γιατί δεν ολοκληρώνει την ερευνητική της απόπειρα.
Ο υπηρέτης (Γιώργος Χατζηαποστόλου)
Η απόκτηση της ιδιότητας του υπηρέτη, όταν δεν έχει προηγηθεί η εκούσια επιλογή αυτού του ρόλου, από ένα άτομο -κυρίως γυναίκα, χωρίς να αποκλείεται και η περίπτωση ενός άντρα- είναι μια δύσκολη απόφαση.  Η υπηρέτηση μπορεί όμως να εξελιχθεί, στην πορεία, σε μία άσκηση πειθαρχίας σε κανόνες, ενδυνάμωσης της θέλησης και, τελικά σε μια ιδιαίτερη μορφή ικανοποίησης από το ίδιο το άτομο που υπηρετεί, εφόσον, με τα χρόνια, κατανοήσει πόσο χρήσιμο μπορεί να φανεί στην ανακούφιση των ηλικιωμένων από πόνους και, τελικά, στην παράταση της ζωής τους.
 
Βιβλιογραφία
Nellie Bly, «Προσπαθώντας να γίνω υπηρέτρια». 1887. Quotidiana . Εκδ. Πάτρικ Μάντεν. 24 Jun 2008. 30 Dec 2023. Πηγή: http://essays.quotidiana.org/bly/trying_to_be_a_servant/
Νίκος Εγγονόπουλος, Ημερολόγιο 2007, ο ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος. Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής - (Η ψυχανάλυσις των φαντασμάτων), Έκδ. Εριέττα Εγγονοπούλου & Ύψιλον βιβλία 2006, σ.σ. 317.
Μανόλης Κορρές, Οίκος Ευγηρίας - "Η Ευτυχισμένη Δύσις", Εκδ. Κέδρος 1979, σ.σ. 144. Πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=bSO8ZIzac_A

 

Ζεστό ψωμί!

Την Κυριακή 22 Οκτωβρίου, στις 10:00 το πρωί είχα τη χαρά και την τιμή να βρεθώ στην εκδήλωση του Ομίλου Φίλων του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης: Θεόδωρου Παπαγιάννη, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος στην Αθήνα, με θέμα την παρουσίαση των στόχων  και της εκδοτικής δραστηριότητας του Μουσείου. Όπως υπενθύμισε, ο Πρόεδρος του Ομίλου Φίλων του Μουσείου Βασίλης Παπαϊωάννου, η εκδήλωση, με το ίδιο περιεχόμενο, θα επαναληφθεί προς το τέλος του 2023 και στην πόλη των Ιωαννίνων.

Μίλησαν πρώην πρυτάνεις, καθηγητές ελληνικών/ξένων πανεπιστημίων και λογοτέχνες. Διέκρινα τις ομιλίες του πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μασσαλά και του λογοτέχνη κ. Βασίλη Γκουρογιάννη. Τελευταίοι ομιλητές ήταν οι κ.κ. Χ. Μασσαλάς συγγραφέας των έξι βιβλίων που εκτέθηκαν και ο Θ. Παπαγιάννης που συνέγραψε με τον κ. Μασσαλά το βιβλίο με τίτλο:  ‘’Στάσεις στο Χρόνο’’ και έκανε τα σκίτσα σε όλα τα βιβλία (και στο βιβλίο με τίτλο: "Προβληματισμοί" που παρουσιάζω επίσης).

Θα ήθελα να σας αποκαλύψω πως η σειρά με την οποία προσεγγίζω κάθε νέα μου γνωριμία είναι: πρόσωπο (χροιά φωνής, τρόπος ομιλίας), φύλο (γλώσσα σώματος), όνομα, επώνυμο, καταγωγή, και μορφωτικό επίπεδο, πολιτική τοποθέτηση, κοινωνική ευαισθησία (εθελοντισμός, συμμετοχή στα "κοινά", φιλαλληλία). Συχνά, χρειάζεται να ξαναρωτήσω κάποιον άνθρωπο που γνωρίζω για πρώτη φορά το ονοματεπώνυμό του, γιατί όταν μου συστήνεται -ουσιαστικά δεν τον ακούω- καθώς έχω ήδη αρχίσει την ανάλυση της πρώτης εντύπωσης  του χαρακτήρα που έχω μπροστά μου.

Τον κύριο Θεόδωρο Παπαγιάννη μου τον είχε ήδη συστήσει ο αδελφός του στην είσοδο της Συνομοσπονδίας, ενώ τον κύριο Μασσαλά τον πρωτογνώρισα κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στον χώρο της εκδήλωσης. Για καιρό αναρωτιόμουνα για τη σχέση του κυρίου Βασίλη Παπαϊωάννου και του Θεόδωρου Παπαγιάννη όταν παρατήρησα πως το επώνυμο του δεύτερου είναι μεταφορά του επωνύμου του πρώτου στη δημοτική και σε α' ενικό πρόσωπο: (ο Ιωάννου έγινε Γιάννης). Είναι μια ιδιότυπη εκδοχή ενός καλλιτεχνικού ψευδώνυμου που -πρακτικά- δεν είναι ψευδώνυμο! Σπουδαιότερο επίτευγμά του, κατά τη γνώμη όλων, είναι η ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που υπάρχει στο χωριό Ελληνικό έξω από το Γιάννενα. Χαρακτηριστικό του Μουσείου είναι πως πέρα από τους στεγασμένους χώρους, γλυπτά εκτίθενται σε φυσικούς χώρους σε διαδρομή 4 χιλιομέτρων από την είσοδο του χωριού έως τους κεντρικούς χώρους του Μουσείου.

Το επώνυμο του κυρίου Μασσαλά μου θύμισε μια τουρκική λέξη που άκουσα από τον πατέρα μου το "maşallah" (μασαλά) και σημαίνει ετυμολογικά θέλημα θεού ενώ είχε χρησιμοποιηθεί  παλιότερα ως (λαϊκότροπο) επιφώνημα με το οποίο  εκφραζόταν  χαρά,  ευγνωμοσύνη, επιδοκιμασία, θαυμασμός.

Και αν για το όνομα και το επώνυμό του δεν φέρει καμιά ευθύνη κανένας και καμία από εμάς, γιατί του κληροδοτήθηκε από τους γονείς με τη γέννησή του, για τον τρόπο με τον οποίο θα ζήσει (θα μορφωθεί, θα εργαστεί, θα δημιουργήσει) κάποιος, φέρει μεγάλη ευθύνη.

Θα έλεγα πως φέρει την κύρια και αποκλειστική ευθύνη, αλλά πέρα από το γεγονός πως κανείς δεν μπορεί να "επιλέξει" τους γονείς του, έτσι δεν μπορεί να επιλέξει και τον τόπο γέννησής του. Έτσι, στην περίπτωση των ηπειρωτών, το φυσικό περιβάλλον που αντικρίζουν στα πρώτα χρόνια της ζωής τους -ειδικά σε παλιότερες εποχές (19ο έως τα μέσα του 20ού αιώνα)- ήταν από αφιλόξενο έως και εχθρικό, θα μπορούσε να πει κανείς, ειδικά σε περιόδους  πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών. Παντού βουνά, έλλειψη πεδινών, καλλιεργήσιμων εκτάσεων, έλλειψη νερού και απουσία βατών δρόμων με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της κοινωνίας της Ηπείρου σε πολλές μικρές κοινότητες, κωμοπόλεις και χωριά που πολλές φορές δεν έχουν ούτε οπτική επαφή μεταξύ τους.

Ένα τέτοιο περιβάλλον αν δεν καταφέρει να συντρίψει κάθε ζωτική ανθρώπινη ενέργεια -και αρκετές φορές δεν το καταφέρνει- κάνει τους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτά τα μέρη πιο δυνατούς, πιο επίμονους και -σε πείσμα των δυσκολιών- άκρως εργατικούς και δημιουργικούς.

Αν σε αυτό το δυσμενές πλαίσιο ζωής, με τις μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα στα χωριά και στα λίγα σχολεία των κωμοπόλεων, προστεθεί και η αλλοτινή αυταρχική και δασκαλοκεντρική εκπαίδευση, με τους δασκάλους σε ρόλο αφεντικού και τους μαθητές σε θέση δούλου. Η βάναυση συμπεριφορά ενός δασκάλου απέναντι σε έναν μαθητή, όπως αναφέρεται σε ένα στιγμιότυπο της εξιστόρησης, μπορεί να οδηγήσει είτε σε οριστική απομάκρυνση του παιδιού από το σχολείο είτε σε εντοπισμό από το ίδιο το παιδί της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής κλίσης του. Σε κάθε διαφορετική περίπτωση, εύλογα θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί   Πώς(;) για όνομα του Θεού, οι άνθρωποι αυτής της πιο φτωχής γωνιάς της Ευρώπης, κατάφεραν να μορφωθούν, να μετακινηθούν στα Γιάννενα και σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού και να διακριθούν παντού:  "στ' άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα!"

Η επιλογή ζωής για κάθε παιδί στους δύο προηγούμενους αιώνες, όπως προαναφέρθηκε, ήταν στεγνή και ωμή: Ή θα σπουδάσεις και θα γίνεις δάσκαλος κυρίως, μηχανικός, έμπορος κλπ, ή θα μείνεις βοσκός -γιατί ούτε γεωργός δεν μπορούσε να γίνει κάποιος με την απουσία εύφορων γαιών. Είναι ένα αντίστοιχο δίλημμα με αυτό που αντιμετώπισαν την ίδια εποχή οι νέοι των γενικά άγονων μικρών νησιών του Αιγαίου που στράφηκαν στη ναυτοσύνη: "Ή μηχανικός θα γίνω ή στην άμμο θ' απομείνω" που λέει το θλιβερό δημοτικό τραγούδι.

Είναι λοιπόν επόμενο να εκφράζουν οι άνθρωποι τον πόνο τους, με τη μουσική κλίμακα της πεντατονίας, τον θάνατο με τα μοιρολόγια και τη χαρά τους (σπανιότερα) με περήφανα δημοτικά τραγούδια. Οι πιο προικισμένοι από αυτούς στράφηκαν στην τέχνη: αρχιτεκτονική, γλυπτική, αργυροχρυσοχοΐα και λιγότερο, λογοτεχνία, θέατρο, ενώ οι πλούσιοι ενίσχυσαν με τις δωρεές και τις εθνικές ευεργεσίες τους το νεοσύστατο, τότε, ελληνικό κράτος (Ζάππας κ.ά).

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων που όχι απλά επιβίωσαν ενός δυσμενούς, για την ανάπτυξη και τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής, περιβάλλοντος, αλλά και διέπρεψαν στην επιστημονική ή καλλιτεχνική τους καριέρα και συνεχίζουν, ήσαν και οι κύριοι Μασσαλάς και Παπαγιάννης, πανεπιστημιακός δάσκαλος και γνωστός γλύπτης, αντίστοιχα.

Στο πρώτο βιβλίο που διάβασα και υπογράφουν από κοινού οι προαναφερθέντες, "Στάσεις στον χρόνο.... (στην αρχή του κύκλου μας...)" το πρώτο πράγμα που προσέχει ο αναγνώστης που θα το πιάσει στα χέρια του είναι το μέγεθος του βιβλίου -μόλις 80 σελίδες, επιλέγοντας χρονικές στιγμές ως περισσότερο αντιπροσωπευτικές, ενώ άλλοι γράφουν αυτοβιογραφίες 500 σελίδων.  Την ειδική αίσθηση των αναμνήσεων που αναπλάθουν, τη μοιράζονται μαζί μας αυτοί οι δύο πνευματικοί άνθρωποι που ακριβώς επειδή είναι σοβαροί και έχουν να πουν πολλά, προτιμούν να παρεμβάλλουν μακρές (αλλά ιδιαίτερα εύγλωττες) παύσεις που παρασύρουν τον ευαίσθητο αναγνώστη σε ένα ταξίδι στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, με αγάπη και συμπάθεια αλλά όχι με παθητική νοσταλγία. Οι συγγραφείς θέλουν να τους καταλάβουν όσοι διαβάσουν τα κείμενα ' ούτε να τους λυπηθούν για όσα πέρασαν ούτε να τους θαυμάσουν για τη σημερινή τους κατάσταση ' δεν αποποιούνται τον παλιό τους εαυτό σαν ένα αξιολύπητο και φτωχό ξένο που πέρασε, έφυγε και δεν υπάρχει πια, αλλά τον αντιμετωπίζουν ως την έντιμη βάση ενός επιτυχημένου "οικοδομήματος". Τα κείμενα μοιάζουν περισσότερο με καθαρή δημόσια εξομολόγηση σε έναν καλό φίλο, παρά με μια  περισπούδαστη προσπάθεια εντυπωσιασμού του αναγνωστικού κοινού της λογοτεχνίας γενικότερα.

Στο δεύτερο βιβλίο με τίτλο: "Προβληματισμοί" του κυρίου Μασσαλά, ο καλοπροαίρετος αναγνώστης έχει την έντονη αίσθηση πως έγινε δεκτός σε ένα γνωστό κόσμο που όμως  -ακριβώς επειδή δεν συνηθίζεται να προβάλλεται από πνευματικούς ανθρώπους και μέσα ενημέρωσης- είχε αρχίσει να πιστεύει είτε πως υπολειτουργεί είτε πως έχει αρχίσει να εκλείπει. Εννοώ τον κόσμο της πολιτικής πραγματικότητας και όχι τον κόσμο της κομματικής πρακτικής και της δημοσιογραφικής χειραγώγησης της ενημέρωσης.

Πρώτα απ’ όλα, το βιβλίο, όπως γράφει το εισαγωγικό σχόλιο, αφιερώνεται: "Στον Ενεργό Πολίτη". Στη συνέχεια, παραφράζω ένα μικρό μέρος από τον πρόλογο του βιβλίου όπου ο Περιφερειάρχης Ηπείρου (2021) Αλέξανδρος Καχριμάνης γράφει ανάμεσα σε άλλα και τα ακόλουθα:

Δεν είναι εύκολο να ζει κάποιος σήμερα σε μια κοινωνία που δηλώνεται ως ελεύθερη και δημοκρατική ' μάλλον επειδή κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ περίπλοκο. Θεωρώντας πως απλοποιούν αυτή την πολυπλοκότητα των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ού αιώνα κατάργησαν τις αστικές ελευθερίες των τυπικών ανοιχτών κοινωνιών ως κοροϊδία που απευθύνεται σε αφελείς πολίτες. Οι εχθροί της ελευθερίας δεν είναι όμως μόνο εξωτερικοί, αλλά μπορούν να εδράζονται και μέσα στους ίδιους του πολίτες που υποστηρίζουν την άνοδο απολυταρχικών πολιτικών και μάλιστα μέσα από την απόλυτα δημοκρατική διαδικασία των ελεύθερων εκλογών.

Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη: "...η δημοκρατία θεμελιώνεται ρητά στη δόξα, στη γνώμη, στην αντιπαράθεση των γνωμών, στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης".

Στη λειτουργία της δημοκρατίας η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά είναι υποχρέωση και χωρίς αυτή η δημοκρατία ακυρώνεται. Έτσι, στο σημερινό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης, κατανοώντας τη δημοκρατική μας ευθύνη, μέσα από τον δημόσιο διάλογο, οφείλουμε να έχουμε ως θεμελιώδη και αρχικό στόχο την ενεργοποίηση του πολίτη για συμμετοχή, γιατί μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούμε να αποφύγουμε την παρακμή της δημοκρατίας".

Καταληκτικά, από την παρουσίαση των ομιλητών κράτησα μία φράση που μετέφερε ο λογοτέχνης κ. Βασίλης Γκουρογιάννης ως αντιπροσωπευτική του φτωχού εργαζόμενου Ηπειρώτη όταν αισθανόταν την ανάγκη να επικαλεστεί τη βοήθεια της Ανώτερης Δύναμης κάτω από την ανάγκη της επιβίωσης, στους όρκους του:

- Μα τω Θεώ!

- Μα την Παναγία!

- Μα το ψωμί!

Πηγές:

Χρήστος Μασσαλάς, Προβληματισμοί, Εκδ. Νίκας - Όμιλος Φίλων Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης: «Θ. Παπαγιάννης» 2021, σ.σ. 128.

Χρήστος Μασσαλάς, Θεόδωρος Παπαγιάννης, Στάσεις στον Χρόνο... (Στην αρχή του κύκλου μας...), Εκδ. Νίκας - Όμιλος Φίλων Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης: «Θ. Παπαγιάννης» 2022, σ.σ. 80.

https://www.youtube.com/watch?v=jqJweurr8to

https://www.epiruspost.gr/stochoi-kai-ekdoseis-apo-ton-omilo-filo/

https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%BC%CE%AC%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%B1

 Γιώργος Χατζηαποστόλου 

 

Ειρήνη και Πόλεμος> τα σχέδια, τα χρώματα, τα λόγια

 Μια ανάλυση ενός ομαδικού, παιδικού έργου τέχνης με θέμα: "Ειρήνη ή Πόλεμος" 

Όλα αυτά που γράφω είναι φανερό πως μπορείτε να τα δείτε κι εσείς, αλλά με συνεπαίρνει η χαρά της παιδικής απλότητας και της πρωτοτυπίας. Θεωρώ βέβαιο πως αυτή την ανάλυση που ακολουθεί δεν θα τη διαβάσει κανένα παιδί. Τα παιδιά ενδιαφέρονται να ζήσουν, να φανταστούν και να χαρούν, ενώ οι μεγάλοι ικανοποιούνται, στην καλύτερη περίπτωση με το να αντιληφθούν, να σημειώσουν και να καταλάβουν. 

Η δασκάλα, (μάλλον) γιατί οι δάσκαλοι είναι πολύ λιγότεροι στα δημοτικά σχολεία της χώρας, χώρισε ένα λευκό κομμάτι χαρτί στη μέση και το τοποθέτησε στην έδρα, σε ένα τραπέζι ή σε ένα από τα πρώτα θρανία μιας τάξης, πιθανότατα της πρώτης (το πολύ δευτέρας) δημοτικού. 

Εκείνη μάλλον στεκόταν όρθια ανάμεσα στα παιδιά γιατί η αρκετά ευθεία διαχωριστική γραμμή που χαράχτηκε με το χέρι (χωρίς τη βοήθεια χάρακα) δείχνει μια μικρή καμπύλη στο τέλος της, που υποδηλώνει αστάθεια στήριξης του σώματός της. Μπορεί  τα παιδικά κορμάκια ανάμεσα στα οποία κινήθηκε το χέρι να ήταν πολύ κοντά μεταξύ τους και δεν επέτρεπαν στη δασκάλα μια ελάχιστη ελευθερία κίνησης.

Ύστερα, με μια διάθεση γκράφιτι "επί χάρτου", σχεδίασε τους τίτλους με τα πλαίσια των γραμμάτων σχηματισμένα για μεν την Ειρήνη με κόκκινο μαρκαδόρο, για δε τον Πόλεμο με σκούρο μαρκαδόρο και ζήτησε από τα παιδιά να τα γεμίσουν με όποιο χρώμα νομίζουν ότι ταιριάζει στις δύο έννοιες.

Τα διαδοχικά χρώματα που επιλέχθηκαν για την Ειρήνη ήταν: Βυσσινί, Πορτοκαλί, Ροζ, Γαλάζιο, Ροζ, Κόκκινο ' δηλαδή, χρώματα της Φύσης και της Ζωής, ενώ για τον Πόλεμο: θαμπό Πράσινο, γκρί, γκριζο-πράσινο, δηλαδή χρώματα της ερημιάς και του θανάτου. Φαίνεται ότι ο πόλεμος δεν προσφέρεται για την άνθιση χρωμάτων και τείνει να τα ομογενοποιήσει όλα σε αποχρώσεις του γκρι (πολύ λιγότερες από τις 50 που ανέλυε ο Αλμπέρ Καμύ ή από όσες θα μπορούσε να διακρίνει ψηλά από το αεροπλάνο του ο Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ).

Ας ξεκινήσουμε να παρατηρούμε μεγεθύνοντας από το αριστερό μέρος της εικόνας. Κάτω από τα πρώτα γράμματα της λέξης Ειρήνη είναι γραμμένη η λέξη αγάπη ' δεν βρίσκεται σε ευθεία γραμμή και το "Γ" έχει χαραχτεί με οριζόντια αναστροφή ' δεν έχει σημασία, το μήνυμα μεταδίδεται, άλλωστε η αγάπη χαρίζεται αυθόρμητα και δεν ακολουθεί γραμματικούς κανόνες. 

Κάτω από τη λέξη Αγάπη έχει γραφτεί η λέξη Χαρά που δείχνει να δανείζεται το τελικό Άλφα της από το μεσαίο Α της λέξης Αγάπη. Αυτή η απουσία του τελικού Α μοιάζει να προσφέρεται από τα παιδιά σ' εμάς τους ενήλικες για να τη συμπληρώσουμε με όποια στοιχεία ετυμολογικής φαντασίας μας προσέφερε η τυπική μας εκπαίδευση ' έτσι θα μπορούσε να είναι: Χάρ-η, Χάρμ-α, Χάρα-μα,  ενώ αν πάει ο νους μας στο κακό, η λέξη Χάρ-ος που ταιριάζει όμως, πολύ, στο δεξιό μέρος της εικόνας.

Κάτω από τη λέξη Χαρά υπάρχει η λέξη Σχολείο. Στην αρχή μου έκανε εντύπωση αυτή η άμεση συσχέτιση Χαράς-Σχολείου, αλλά αμέσως σκέφτηκα πως στην αρχή της τυπικής εκπαίδευσης το σχολείο δεν έχει προλάβει ακόμα να καταστρέψει την παιδική δημιουργικότητα και φαντασία με την τυπολατρική νοοτροπία του και μοιάζει ακόμα ως μια φυσιολογική συνέχεια της "προ σχολείου" παιδαγωγικής ανάπτυξης του παιδιού, όπου η οικογένεια παίζει τον κύριο ρόλο. Το πρώτο γράμμα της λέξης είναι γραμμένο με το λατινικό "C" αντί με το ελληνικό τελικό "Σ" και το βρίσκω κατανοητό από την άποψη πως πολλά παιδάκια είναι ξενόγλωσσα ως προσφυγάκια και γιατί το συγκεκριμένο γράμμα απαιτεί σημαντική δεξιότητα που το χεράκι δεν έχει ακόμα αποκτήσει. Δίπλα στη λέξη ένα απλούστατο σχεδιάκι ενός σχολείου σε πράσινο πλαίσιο, με μια πόρτα ένα παράθυρο (το δημόσιο σπιτάκι του παιδιού, στην πραγματικότητα) με ένα κομμάτι ουρανού να έχει εισβάλλει στη στέγη και σε πρώτο πλάνο ένα παιδάκι με απλωμένα χέρια έτοιμα να αγκαλιάσουν όλο τον κόσμο. Αντί καπνού από την καμινάδα του σχολείου αναδύεται μια κόκκινη καρδιά! Χωρίς παραπέρα σχόλια!

Με δυσκολία διέκρινα, δεξιότερα μια χαμογελαστή φατσούλα που φαίνεται να σχεδιάστηκα ξανά καθαρά (με άνωθεν παρέμβαση).

Στη δεξιά πλευρά της εικόνας, σε επαφή με το όριο που χωρίζει στα δύο το έργο, βρίσκεται η φιγούρα ενός χαμογελαστού ξανθού κοριτσιού, με λουλούδια στα μαλλιά, αναψοκοκκινισμένα μάγουλα από την έξαψη της χαράς, ένα ροζ φόρεμα με ένα πράσινο και ένα γαλάζιο μανίκι, (σύμβολα της καταπράσινης γης και της θάλασσας) στολισμένο σε όλη του την έκταση με καρδούλες που καταλήγει σε δύο γαλάζια πόδια όπως αρμόζει σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που πάντα στηριζόταν στη γαλάζια της θάλασσα.

Η Ειρήνη, βέβαια, είναι γένους θηλυκού, γιατί διαφορετικά πως θα μπορούσε να γεννούσε αγάπη, χαρά, ευτυχία και ελευθερία;

Στο επίπεδο της γυναικείας φιγούρας της Ειρήνης και κάτω από το Σχολείο έχουν τοποθετηθεί: το Φαγητό, η Παιδική Χαρά (χωρίς διάστημα ανάμεσα στις λέξεις) ' η Χαρά, εξάλλου δεν έχει κενά διαστήματα, είναι συνεχής και έντονη και, τέλος τα Ρούχα. Δεν είναι περίεργο που τα παιδιά τοποθετούν τόσο χαμηλά στις ποιότητες της Ειρήνης τα Ρούχα, αφού πέρα από τις ανάγκες για προστασία από τις καιρικές συνθήκες (κρύο ή ζέστη), τα πράγματα αυτά έχουν καταλήξει -από τους μεγάλους- να θεωρούνται στοιχεία αυτοπροβολής και σημάδια υπογράμμισης των κοινωνικών ανισοτήτων.

Πάντως, υπάρχουν και ορισμένα σύμβολα που δυσκολεύομαι να ερμηνεύσω:

Δίπλα στη φιγούρα της Ειρήνης υπάρχουν δύο μαύρες, μικρές στενόμακρες φιγούρες. Θα μπορούσαν να είναι δύο μαύρα παιδάκια (από χώρες της Αφρικής) ' ένα με τουλπάνι και ένα με βαμμένο ροζ μαλλί (αλλά αυτό εντάσσεται στις ιδιορρυθμίες της εφηβείας), δύο γλυπτά από έβενο μοντέρνας τεχνοτροπίας ή δύο καμμένα δέντρα στα οποία έχουν φυτρώσει ένα μανιτάρι (στο δεξιό) ή έχει τοποθετηθεί μια γυάλα με χρυσόψαρο (στο αριστερό). Χαίρομαι που δεν καταλαβαίνω, γιατί, έτσι, μου επιτρέπεται να φανταστώ.

Τέλος, στη βάση της αριστερής πλευράς του έργου, φαίνεται να υπάρχει ένας κίτρινος, μάλλον κομμένος, κορμός δέντρου από τον οποίο έχουν ξεπροβάλλει -πλαγίως- ένα πράσινο και ένα κόκκινο φύλλο. Μ' αρέσει όταν τα δέντρα παίρνουν την πρωτοβουλία να ανοίγουν μετά από ένα τέτοιο ακραίο κλάδεμα, όποια κι αν είναι η χρωματική επιλογή των φύλλων που θα βγάλουν.

Αν το σχηματάκι δεν είναι δέντρο θα μπορούσε να είναι ένα κερί που ανάβει -μόνο του- αφιερωμένο στο μέλλον της Ειρήνης.

Ας πάμε τώρα στο δεξιό μέρος της εικόνας. Ο Πόλεμος στα ελληνικά είναι γένους αρσενικού, όπως ο άνεμος, ο κεραυνός κτλ. Η φατσούλα της δυστυχίας μας προετοιμάζει για το τι θα ακολουθήσει. Η φιγούρα του Πολέμου είναι μικρότερη από αυτή της Ειρήνης, τα μαλλιά του είναι όρθια, από τον θυμό, την οργή και τη διάθεση επιβολής και εκδίκησης. Το πρόσωπό του δεν υπάρχει, ή, βρίσκεται κρυμμένο, έτσι όπως είναι μαυρισμένο,  πίσω  από τους καπνούς των μαχών. Το σώμα του είναι βρεγμένο από το αίμα όσων θυσιάζονται στις προσταγές του ' βρίσκεται σε κίνηση ' δεν στέκεται. 

Οι έννοιες που συνοδεύουν την παρουσία του είναι: Λύπη, Πόνος και μια τρίτη (δυσδιάκριτη)  λέξη θα μπορούσε να είναι Θάνατος. Στα πόδια του είναι γραμμένη με τεράστια γράμματα, ακανόνιστα από την ταραχή, τον τρόμο και τη δυστυχία που προκαλεί, η λέξη Φωτιά. 

Αριστερά από τη φωτιά ένας άδειος κύκλος -ο κύκλος της ζωής των ανθρώπων- και κάτω απ' όλα ο σταυρός του νεκροταφείου' "κάτω από την προσωπίδα ένα κενό" που έλεγε ο Γιώργος Σεφέρης στον βασιλιά της Ασίνης. Γιατί να υπηρετεί κάποιος ένα κενό; Για να το νοηματοδοτήσει σύμφωνα με τα ιδιωτικά του συμφέροντα και την εκδικητική ηθική του; 

Θα αποκτήσει ποτέ μια τέτοια, μάταιη και ακαταλόγιστη, προσπάθεια, σκοπό και περιεχόμενο που να προωθεί τη ζωή;

Κι αν δεν μπορούμε να ανακτήσουμε την παιδική αθωότητα, ας κάνουμε, τουλάχιστον μια προσπάθεια να δούμε καθαρά.

 

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Τι μας προσφέρει ο ελεύθερος χρόνος;

 

Σκέψεις με αφετηρία το γνωστό βιβλίο της Αλ. Κορωναίου 

Όλοι οι συνεπείς με τις δημοκρατικές πεποιθήσεις τους πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που έτυχε να γνωρίσω κατά τη διάρκεια του περάσματός μου  από τους χώρους της ψυχολογίας, της ιστορίας και της παιδαγωγικής, αποφεύγουν να δηλώσουν απόλυτοι γνώστες  των  θεμάτων του αντικειμένου τους και -σε κάποιο βαθμό- συγγενικών αντικειμένων ' σπεύδουν να σημειώσουν την υποκειμενικότητα της διδακτικής προσέγγισής τους, κι ας αυτο-υποτιμούν με αυτό τον τρόπο την εγκυρότητα και την αντικειμενικότητα των θέσεων και των απόψεών τους.

Αυτό συμβαίνει, κατά τη γνώμη μου, και στην περίπτωση αυτού του βιβλίου, όπου η συγγραφέας-επιμελήτρια υπονοεί στον πρόλογο πως το συγκεκριμένο βιβλίο παρότι τιτλοφορείται έτσι, δεν είναι ούτε "Μια" ούτε "Η" ούτε καν, απλά, "Κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου", αλλά σημειώνει πως είναι μια συλλογή κειμένων για τον ελεύθερο χρόνο που εκφράζει τις απόψεις των συγγραφέων που παρατίθενται εδώ.

Τα μόνα κοινά χαρακτηριστικά των κοινωνιολόγων που φιλοξενούνται εδώ φαίνεται να είναι η γαλλική καταγωγή, η ειλικρίνεια στην προσέγγιση της έννοιας του ελεύθερου χρόνου και η διεισδυτική σκέψη.

Ο Ζοφρ Ντυμαζντιέ, που θεωρείται πατέρας της κοινωνιολογίας του ελεύθερου χρόνου, επιχείρησε πρώτος στη δεκαετία του '50 να διακρίνει τον ελεύθερο χρόνο ως ιδιαίτερο αντικείμενο της κοινωνιολογίας, με συγκεκριμένες ασχολίες είτε θρησκευτικές, είτε πολιτικές, είτε ψυχαγωγικές-πολιτιστικές.

Θυμάμαι μια φίλη, καθηγήτρια κοινωνιολογίας να μονολογεί με πικρία στο διάλειμμα μιας διάλεξης: "Ελεύθερος χρόνος ' το τελευταίο αντικείμενο ενδιαφέροντος στην διδασκαλία της κοινωνιολογίας!"

Άκουσα αρχικά με κατάπληξη και στη συνέχεια με κατανόηση το παράπονό της καθώς η προσωπική μου άποψη ήταν εντελώς αντίθετη, δηλαδή, ότι η ελευθερία αρχίζει με τον ελεύθερο χρόνο (Μαρξ). Κατά τη γνώμη μου, ελεύθερος χρόνος είναι ο πραγματικά βιωμένος -από τον άνθρωπο- χρόνος, εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο και η βάση κάθε δημιουργικής ανάπτυξης. Ο Τόμας Μορ στην Ουτοπία δείχνει να εκτιμάει ιδιαίτερα τη σχέση αγροτικής εργασίας και κοινωνικής ζωής.

Ας προσπαθήσουμε να διακρίνουμε στοιχεία και χαρακτηριστικά της έννοιας αυτής. Πρώτα-πρώτα η έννοια του χρόνου από την αρχαιότητα, έχει ιδιαίτερες σημασίες στη φιλοσοφία, τη φυσική, την οικονομία, τη λογοτεχνία, την ψυχολογία, τη βιολογία και την κοινωνιολογία. Στη συνέχεια η έννοια της εργασίας. Ο Αντρέ Γκορζ διακρίνει τρεις μορφές ανθρωπισμού της εργασίας: η πρώτη αντιπροσωπεύει την επαγγελματική αμειβόμενη δραστηριότητα, η δεύτερη τη λεγόμενη εργασία για τον εαυτό μας και την τρίτη τις λεγόμενες αυτόνομες δραστηριότητες που παράγουν πολιτισμό υπερβαίνοντας τις έννοιες της παραγωγικότητας και του κοινωνικού χρόνου.Το γεγονός ότι δηλώνεται ένας χρόνος ως "ελεύθερος" γίνεται μάλλον για να διακριθεί από το άλλο μέρος του, που θα μπορούσε να ονομαστεί "σκλαβωμένος, υποδουλωμένος" ή έστω "δεσμευμένος" χρόνος. Που; Μα, βέβαια στην εργασία! Μα είναι η εργασία, δουλειά, δουλεία ή εξαναγκασμός; Προφανώς στην βιομηχανική, μεταβιομηχανική και, τώρα, στην τεχνολογική εποχή που ζούμε, μάλλον έτσι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Η κατάργηση ή η κατάφωρη παραβίαση των ωραρίων εργασίας από τους εργοδότες, μειώνει έως μηδενισμού τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων. Σε αυτή την περίπτωση, ένας άνθρωπος χωρίς ελεύθερο χώρο-χρόνο να ανασυγκροτήσει την προσωπικότητά του δεν είναι "άνθρωπος" αλλά εργαζόμενος "σε αναστολή", έως την επόμενη ημέρα όπου θα "ξαναγίνει" ή μάλλον θα "παραμείνει" μόνο εργαζόμενος. Μα, όλα αυτά θα μου πείτε, είναι από γνωστά, έως, σχεδόν αυτονόητα ' γιατί να τα επαναλάβουμε εδώ; Είναι μια προσπάθεια να καταλάβουμε, γιατί αν καταλάβουμε θα διεκδικήσουμε και αρχίζοντας να διεκδικούμε θα επαναστατήσουμε και αν επαναστατήσουμε, συνήθως, θα μείνουμε άνεργοι! Όχι, δεν ειρωνεύομαι τον εργαζόμενο, ούτε δηλώνω ηττοπάθεια και απαξιώ να διεκδικήσω εργασιακά δικαιώματα και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, διαπιστώνοντας το μάταιο του εγχειρήματος. Αντίθετα, αναζητώ με αγωνία την αρχή της διαδικασίας που μετέτρεψε έναν σχεδόν απόλυτα ελεύθερο άνθρωπο, σε έναν άλλο, εντελώς εξαρτώμενο από τις συνθήκες και τους όρους εργασίας, άνθρωπο.

Τι θα έπρεπε να διαθέτει ένας εργαζόμενος για να απελευθερωθεί από τις συχνά απάνθρωπες συνθήκες εργασίας του; Το κεφάλαιο και τα μέσα παραγωγής, θα απαντούσε ο Μαρξ. Είναι εφικτό, κάτω από τις παρούσες συνθήκες να αποκτήσει κάτι τέτοιο; Μόνο με εξέγερση και επανάσταση. Αλλά ο άνθρωπος έχει συνηθίσει να επιβιώνει, έστω και κάτω από δουλικές συνθήκες για να μην διακινδυνεύσει να χάσει την όποια ζωή του, στην προσπάθεια να διεκδικήσει μια αναβαθμισμένη, εργασιακά, εκδοχή της.

Το ζήτημα να εργάζεται κάποιος λιγότερο, αλλά να παράγει περισσότερο, κατά τον Ντυρκέιμ, δεν έχει λυθεί. Οι μηχανές που ήρθαν στις περιόδους της βιομηχανικής και της τεχνολογικής επανάστασης για να υποβοηθήσουν την ανθρώπινη εργασία, έφτασαν στις μέρες μας, να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη εργασιακή παρουσία.

Οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί που θέλησαν να συμβάλλουν στην εξήγηση της ύπαρξης ή της δημιουργίας του ελεύθερου χρόνου από τον νέο άνθρωπο κινήθηκαν στην γραμμή: παιχνίδι > σχολική εκπαίδευση > επαγγελματική κατάρτιση > θέση εργασίας.

Αναλυτικότερα, στην νηπιακή και προσχολική ηλικία, ο χρόνος ενασχόλησης με το παιδικό παιχνίδι είναι άπλετος, με την προϋπόθεση πως οι γονείς είναι σε θέση να προσφέρουν στο παιδί παιχνίδια που θα το αναπτύξουν στη συνέχεια ως άτομο και ως κοινωνικό χαρακτήρα. Το παιχνίδι σημαίνει την είσοδο του παιδιού σε ένα σύμπαν ψευδαισθήσεων που αναπαύει και ψυχαγωγεί συνδυάζοντας την ιδέα των ορίων ανάμεσα στον καταναγκασμό και την ελευθερία, τη μονοτονία και την εφευρετικότητα. Πρώτη προϋπόθεση στην παιδευτική διαδικασία, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να είναι η ολοκλήρωση των εργασιών στο δημοτικό σχολείο και η παραχώρηση όλου του υπόλοιπου χρόνου του παιδιού σε δημιουργικές ασχολίες ' ο χρόνος δεν πρέπει να "παραχωρείται" ως ελεύθερος, αλλά να είναι αυτονόητο πως είναι πραγματικά.

Στη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, νομίζω πως θα πρέπει να διαπιστώνονται οι κλίσεις και τα ενδιαφέροντα του παιδιού και να αρχίζει ο προσανατολισμός του παιχνιδιού -που δεν παύει να υπάρχει- ως μια κύρια εκπαιδευτική διαδικασία που οργανώνεται καλύτερα, σύμφωνα με ελεύθερα επιλεγμένους εκπαιδευτικούς - ψυχολογικούς κανόνες ενώ εισάγονται, ταυτόχρονα, οι πρώτες, ουσιαστικές προϋποθέσεις κοινωνικοποίησης του παιδιού (Χουίζινγκα).

Η συμμετοχή του ατόμου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, πιστεύω πως θα πρέπει να θεωρείται συνέχεια, της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που πραγματοποιήθηκε στην προηγούμενη βαθμίδα, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην ακαδημαϊκή αγωγή, δηλαδή στην συνειδητοποίηση από το νεαρό άτομο πως η παρουσία και η δράση του σε αυτό το ανώτερο παιδευτικό επίπεδο, δεν έχει σκοπό, μέσα από τον επικείμενο εργασιακό ανταγωνισμό, να διακριθούν οι ισχυρότεροι, αλλά οι καλύτερα κοινωνικά προσαρμοσμένοι ' οι ψυχολογικά  ισορροπημένοι και όσοι δεν έχουν υιοθετήσει μηχανικά χαρακτηριστικά, αλλά έχουν διατηρήσει την ανθρωπιά τους. Ειδικά για την περίπτωση των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, χρειάζεται η διασύνδεση της θεωρητικής διδασκαλίας με την πρακτική άσκηση στην αγορά εργασίας -σε μια πρόβα της επικείμενης εργασιακής ένταξης. 

Το ιδανικό για το άτομο, κατά τη γνώμη μου, στον χώρο εργασίας θα είναι να "συγχέεται" η εργασιακή διαδικασία με την ενασχόληση με το "εργασιακό επαγγελματικό παιχνίδι", με την παράλληλη παρουσία εργασιακών κανόνων, επαγγελματικής ηθικής και επαρκούς επιστημονικής κατάρτισης.

Στην πρακτική εφαρμογή των εργασιακών δράσεων, ο ελεύθερος χρόνος θα συνυπάρχει και θα συνυφαίνεται με την αμιγή εργασία ' δεν θα διαχωρίζεται "ως απελεύθερος" χρόνος από μια καταναγκαστική εργασία και θα επιτρέπει στο άτομο να μη διχάζεται στην εργασιακή και στην προσωπική του εκδοχή αλλά να παραμένει μια ενιαία και αδιαίρετη προσωπικότητα.

Το "ποτήρι" - οι κοινωνικές δομές, δεν έχει καμία σημασία αν θεωρείται μισοάδειο ή μισογεμάτο ' το ζήτημα είναι να περιέχει την κατάλληλη ποσότητα πόσιμου νερού που χρειάζεται το άτομο για να ξεδιψάσει. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητο ο άνθρωπος, ιδιαίτερα οι γυναίκες και οι νέοι, να παίρνουν θέση στη διεκδίκηση της εργασίας ή στην απόδοση του ελεύθερου χρόνου Το δικαίωμα στην τεμπελιά τον Πωλ Λαφάργκ μοιάζει με την επιλογή ενός ανθρώπου που δεν θέλει να παραδεχτεί ότι διψάει και κάθεται αδιάφορος δίπλα σε ένα άδειο ποτήρι. Οι δραστηριότητες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου από τον σημερινό άνθρωπο δεν φαίνεται να συνδυάζουν την άποψη του Αριστοτέλη για συνδυασμό της σχόλης με τη σοφία. Ο άνθρωπος που, κατά το κοινώς λεγόμενο "δίνει τον καλύτερο εαυτό του" σε δύσκολες δράσεις, ταυτόχρονα είναι σαν να παραδέχεται ότι έχει και τον "χειρότερο" εαυτό του, που αποτυγχάνει να ανταποκριθεί σε άλλες, ανάλογες περιπτώσεις δράσεων. Ο Ανρί Υμπέρ υποστηρίζει ότι όπως ο χώρος έτσι και ο χρόνος αποτελεί αντικείμενο συλλογικών αναπαραστάσεων.

Ο Λαβίβ ντ' Επινέ διακρίνει δύο παραδοσιακές αναπαραστάσεις της εργασίας και του ελεύθερου χρόνου: α) την ικανοποίηση από την εργασία ή στην εργασία που παρατηρείται περισσότερο στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα που γι αυτό άλλωστε εξακολουθούν να επενδύουν ψυχολογικά στην εργασιακή δραστηριότητα και β) την απώθηση και τη διάθεση φυγής από την εργασία των λαϊκών στρωμάτων, που επιδιώκουν μια ξεκάθαρη διάκριση ανάμεσα στον χρόνο εργασίας και στον ελεύθερο χρόνο. Έτσι, το ζήτημα δεν είναι να περιχαρακώνουμε χώρους, όπως η εργασία -κατακερματίζοντάς την- και η προσωπική ζωή, ώστε να διασφαλίσουμε ένα μέρος της ελευθερίας που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε, αλλά να διεκδικούμε το σύνολο του χρόνου της ελευθερίας που δικαιούμαστε και αξίζουμε ως ανθρώπινα και δημιουργικά όντα (Ζωρζ Φρίντμαν, Νικόλ Σαμυέλ).

Αν όλος ο χρόνος είναι παντοτινά παρών, όλος ο χρόνος μένει αλύτρωτος (T.S. Eliot)

Πηγή: Αλεξάνδρα Κορωναίου, Κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου, Εκδ. Νήσος 1996, σ.σ. 392.

Γιώργος Χατζηαποστόλου

Τι κάνει το διάβασμα

 Δεν ξέρω τι ακριβώς, αλλά, πάντως, κάτι κάνει το διάβασμα...

Πόσο διήρκεσε;

Πρόκειται για τον απολογισμό ενός 4ετούς κύκλου σε ένα εξωσχολικό, ουτοπικό, "προσωπικό" πανεπιστήμιο

Τι έκανα σε όλη αυτή την περίοδο:

Μελέτησα από τις πηγές, ό,τι θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου- να έχω διδαχθεί τόσο στη θητεία μου στο Κολέγιο όσο και στο Πανεπιστήμιο. Έδωσα εξετάσεις -στον εαυτό μου- σε μαθήματα επιλογής, αλλά ενσυνείδητης επιλογής που να εμβαθύνει σε θέματα ψυχολογίας, κοινωνιολογίας, παιδαγωγικής και πολιτισμού.

Με ποιό τρόπο προσέγγισα τα βιβλία;

Διάβασα ' άκουσα βιβλία (διαβασμένα από άλλους ή από το "ραδιόφωνο στο θέατρο") ' είδα βιντεοσκοπημένες θεατρικές παραστάσεις ή κινηματογραφικές ταινίες στο Διαδίκτυο (YouTube) και προσέγγισα τα κείμενα με ανθρωπιστικά κριτήρια. Τα θέματα των βιβλίων προέρχονταν κυρίως από χώρους όπως: Λογοτεχνία, Ψυχολογία-Κοινωνιολογία, Θρησκεία, , παιδαγωγική, Οικονομία, Ιστορία, Φιλοσοφία κ.ά.

Αριθμοί και χρόνια: 2019: 74 βιβλία, 2020: 81, 2021: 181, 2022: 84

Σημείωση: Από τη στιγμή που θυμάμαι τον εαυτό μου, πάντα διάβαζα -κυρίως λογοτεχνία- αλλά επειδή οι ετήσιοι αριθμοί των διαβασμένων εξωσχολικών βιβλίων, δεν ξεπερνούσαν τα 30 κατά μέσο όρο -όπως υπολογίζω- δεν τους αναφέρω.

Αποτελέσματα της συνήθειας του διαβάσματος έως σήμερα:

·         Γνώρισα καλύτερα τον εαυτό μου

·         Εκτίμησα πραγματικά τον κόπο και την προσπάθεια των ανθρώπων που έγραψαν αυτά τα βιβλία

·         Κατάλαβα περισσότερο τους νόμους λειτουργίας της Αγοράς

·         Απομακρύνθηκα περισσότερο από τους πολιτικούς και προσέγγισα περισσότερο την πολιτική

·         Εν κατακλείδι, τώρα μπορούν να με εξαπατήσουν ελάχιστοι πολιτικοί, αλλά για περιορισμένο χρόνο' να με παραπλανήσουν λιγότεροι, στρατευμένοι σε πολιτικά κόμματα επιστήμονες και σχεδόν κανένας θρησκευτικός ταγός.

Όπως έγραφα στον στίχο ενός εφηβικού μου ποιήματος: Τώρα, λίγοι με κυνηγούν κι όποιος "μ' έπιασε" δεν το ήξερε!

 

Εύχομαι καλή χρονιά σε όλες και όλους!

Πολλές ευχές για υγεία και αγάπη

Γιώργος Χ. 

Γρήγορο διάβασμα' ένα ξέσπασμα ελευθερίας

 

Η φωτογραφία > Walking through walls - Tom Talim

Το διάβασμα κάνει καλό

Επιλογή ενδεικτικών αναρτήσεων σχετικών με το διάβασμα:

·         Β. Ραφαηλίδης – Το διάβασμα, η ανάγνωση και ο περιπλανώμενος αναγνώστης

                https://antikleidi.com/2017/01/24/rafailidis_diavasma/ 

·         50 καλοί λόγοι να διαβάζεις βιβλία:

https://www.in2life.gr/culture/book/article/601031/50-kaloi-logoi-na-diavazeis-vivlia.html

·       ·     Γρήγορο διάβασμα: Tips για να κερδίζετε χρόνο: 

https://www.in2life.gr/everyday/howto/article/127221/grhgoro-diavasma-tips-gia-na-kerdizete-hrono.html

·         Το διάβασμα δεν θέλει μόνο διάβασμα: https://www.filologikos-istotopos.gr/2019/03/21/to-diavasma-den-thelei-mono-diavasma/

·         Πώς να διαβάσετε 200 βιβλία το χρόνο:  https://popaganda.gr/art/vivlia-200-anagnosi/

·         Πώς να Διαβάσετε το Λιγότερο 100 Βιβλία το Χρόνο:  https://dimitrazervaki.com/pos-na-diavasete-to-ligotero-100-vivlia-to-xrono/

·       ·        Πώς να διαβάσετε 25 βιβλία τον χρόνο, εύκολα:https://www.liberal.gr/apopsi/pos-na-diabasete-25-biblia-ton-chrono-eukola/235852

·       ·      Πως θα καταφέρεις να διαβάζεις ένα βιβλίο κάθε εβδομάδα:  https://www.itspossible.gr/%CF%80%CF%89%CF%82-%CE%B8%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AD%CF%81%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BD%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CE%B6%CE%B5%CE%B9%CF%82-1-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF/

·       ·     Τι διαβάζεις στην καραντίνα: https://www.bovary.gr/faces/oramatistes/ti-diabazeis-stin-karantina

·       ·       Δες τι να κάνεις όταν δεν έχεις καθόλου όρεξη να διαβάσεις! https://studentlife.com.cy/2016/11/29/ti-na-kanis-otan-den-echis-orexi-na-diavasis?cat=fun-stuff%2Funi-life&__cf_chl_jschl_tk__=1a4b963ea7e1ead44d3ee060578b2f86d1b16a0d-1609200288-0-ARwleIgffv3tXDP6HvQeC-P-0UIQ4nLts9ubM3EKk1o3MiNVAFTwuky-ALmJ87tVEl6Ey3rMLkJftue6N654x2f12_y9qoZrSRVOK1a_VVuHT2oNSNpi2e3Ff4cAkVXCwM11sOMvQCzTBbGBt2guoNIkc_q_CBNrCsxktZJLmhQ7mJnSseI_M0U6Xgtv2QN4Z-3bKcUhh9cA8ULjuM6VL2_t9ltPaa7czBDbaeu9-acRvUUp4rSn_II3BDfNR_J-rM3Jds9b-OgWOWoL_eG8_-8y-hLrtxDGeQi8c4HGDGuAYUW-XjWcOxUGkFBcoZ5yKqNVGxdPlS9K_bmW2A-rSSazr4HOpsFCFoZVJ_wHZUg52JEGqFFIfUsQtxPh4Cmrykme0jhQqqGd5Hsb20qKULeOPiQ8pNt_iJAbJGEiIKvV

·        Γ.Χ. 

Η ΑλφαΒήτα της μελέτης

Φυσιολογικό και μη φυσιολογικό

ERVING GOFFMAN

ΣΤΙΓΜΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΦΘΑΡΜΕΝΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΑΚΡΥΝΙΩΤΗ

Οι νάνοι, οι παραμορφωμένοι, οι τυφλοί, οι ομοφυλόφιλοι, οι ψυχικά πάσχοντες, τα μέλη φυλετικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων, όλοι μοιράζονται ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό: είναι κοινωνικά «μη φυσιολογικοί» και κινδυνεύουν έτσι να θεωρηθούν λειψοί ως άνθρωποι. Όταν οι λεγόμενοι κανονικοί άνθρωποι τους αντιμετωπίζουν απορριπτικά, πολύ συμπονετικά ή απλώς αμήχανα. κύριο μέλημά τους είναι η απόκλιση αυτών των ατόμων κι όχι το σύνολο της προσωπικότητάς τους.

Το κλασικό αυτό βιβλίο του πρωτοπόρου κοινωνιολόγου Έρβινγκ Γκόφμαν είναι μια μελέτη των περιστάσεων όπου οι φυσιολογικοί συναντούν τους μη φυσιολογικούς, καθώς και των τρόπων με τους οποίους ένα στιγματισμένο άτομο υποστυλώνει την επισφαλή του ταυτότητα. Χρησιμοποιώντας εκτεταμένα αποσπάσματα από αυτοβιογραφίες και περιπτωσιολογικές μελέτες, ο συγγραφέας δείχνει, με γλαφυρό όσο και αιχμηρό τρόπο, ότι το στίγμα συνδέεται στενά με το στερεότυπο και ότι επομένως υπόκειται σε ασυνείδητες προσδοκίες και νόρμες, που λειτουργούν ως αόρατοι ρυθμιστές στις κοινωνικές συναντήσεις.

Πηγή: https://www.academia.edu/36972807/Erving_goffman_cf83cf84ceafceb3cebcceb?auto=download

Παιδεία, εκπαίδευση και Ελευθερία

Μόνο αντιαυταρχική μπορεί να είναι η παιδεία

Χ. Μαρκούζε: οι Γερμανοί και οι Εβραίοι

Έρως και πολιτισμός
Οι καλοί Γερμανοί όταν ξαναγεννιούνται γίνονται Εβραίοι, οι κακοί γίνονται σωστοί Γερμανοί....